Błędem medycznym, zwanym formalnie błędem w sztuce lekarskiej, zgodnie z wypracowanym stanowiskiem Sądu Najwyższego w orzeczeniu z dnia 01 kwietnia 1955 roku <sygn. akt IV CR 39/54> jest czynność (lub brak tej czynności) lekarza w zakresie diagnozy i terapii, niezgodna z nauką medycyny w zakresie dla lekarza dostępnym.
Również w ustawie z dnia 06 listopada 2008 roku o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta <tekst jedn. Dz. U. z 2012 r, poz. 159 z późn. zm.> można doszukiwać się legalnej definicji pojęcia błędu medycznego, choć ustawa ta nie posługuje się wprost terminem „błąd medyczny”. Wprowadza natomiast pojęcie „zdarzenia medycznego” i określa zasady i tryb dochodzenia roszczeń za zdarzenia medyczne przed komisjami wojewódzkimi. Z art. 67a powyższej ustawy wynika, że za zdarzenie medyczne uważa się zakażenie pacjenta biologicznym czynnikiem chorobotwórczym, uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia pacjenta albo śmierć pacjenta będące następstwem niezgodnych z aktualną wiedzą medyczną; diagnozą, jeżeli spowodowała ona niewłaściwe leczenie albo opóźniła właściwe leczenie, przyczyniając się do rozwoju choroby; leczeniem, w tym wykonaniem zabiegu operacyjnego; zastosowaniem produktu leczniczego lub wyrobu medycznego.
Generalizując można przyjąć, iż błędem w sztuce lekarskiej będzie nie tylko działanie, ale także zaniechanie czy zaniedbanie – i to nie tylko lekarza, ale również stomatologa, położnej, pielęgniarki bądź też innej osoby wykonującej zawód medyczny, np. ratownika medycznego.
Warunek jest jeden – takie działanie, zaniechanie czy zaniedbanie musi powodować powstanie szkody u pacjenta. Najczęściej przejawiające się formy błędu w sztuce lekarskiej stanowią: zaniechania w diagnostyce (często w przypadku chorób nowotworowych), zaniechania w leczeniu, błędnie postawiona diagnoza, nieprawidłowości w wyborze sposobu leczenia, nienależycie przeprowadzone zabiegi medyczne, użycie niesprawnego sprzętu, podanie niewłaściwych leków, podanie leków przeterminowanych, błędne metody rehabilitacji czy też nienależyta opieka nad pacjentem w czasie jego pobytu w placówce służby zdrowia.
W sposób podobny, jak w przypadku błędu medycznego, kształtuje się odpowiedzialność cywilna z tytułu często występujących zakażeń szpitalnych, np. zakażenie gronkowcem czy zakażenie żółtaczką, jak również z tytułu nienależytego pouczenia pacjenta o możliwych powikłaniach lub skutkach ubocznych podejmowanego leczenia, lub całkowitego braku takiej informacji.
Z błędem medycznym mamy do czyniena w sytuacji, gdy lekarz bądź inny członek personelu medycznego dopuścił się zawinionego działania bądź zaniechania. Odpowiedzialność cywilna za błędy medyczne opiera się bowiem na zasadzie winy. Wystarczy zatem stwierdzenie chociażby winy nieumyślnej, której przejawem może być zaniedbanie czy rażące niedbalstwo, aby można było konkretnej osobie przypisać odpowiedzialność cywilną. Należy mieć na względzie, że tak lekarzy jak i personel medyczny obowiązuje stopień staranności określony w normie art. 355 § 1 k.c. Zachowanie personelu medycznego powinno być oceniane przez pryzmat profesjonalizmu oraz zachowania staranności obowiązującej w danym zawodzie. Dokonując takiej oceny badamy zawsze aktualny stan wiedzy medycznej. Ocenę czy błąd medyczny miał miejsce opiera się bowiem na wiedzy medycznej obowiązującej w dzień wystąpienia błędu, co ma szczególnie znaczenie w ciągnących się latami procesach medycznych.
Reasumując, aby można było rozważać podstawy do uzyskania odszkodowania konieczne jest usalenia dwóch kwestii: czy postępowanie personelu medycznego było obiektywnie niezgodne ze wskazaniami współczesnej wiedzy medycznej oraz czy miało charakter zawiniony, tzn. było nieprawidłowe.
Co do zasady podmiotem obowiązanym do odszkodowania jest lekarz, który dopuszcza się błędu. Jeśli lekarz zatrudniony jest w placówce służby zdrowia, albo na błąd medyczny składa się postępowanie szerszego personelu tej placówki – wtedy odpowiedzialność cywilną ponosi prowadzący tę placówkę (szpital, przychodnię). Sytuacja komplikuje się nieco w sytuacji, gdy pacjent leczył się w różnych placówkach i u różnych lekarzy – w takiej sytuacji przypisanie odpowiedzialności cywilnej konkretnemu podmiotowi może być istotnie utrudnione. Sytuacja taka występuje wyjątkowo często w przypadku zakażeń szpitalnych, które mogą ujawniać się po wielu latach od monentu ich wystąpienia.
W przypadku wystąpienia błędu w sztuce lekarskiej koniecznym jest zgromadzenie pełnej dokumentacji prowadzonego leczenia. Tutaj na szczególną uwagę zasługuje fakt, iż karta informacyjna (wypis) nie jest pełną dokumentacją. Obowiązkiem szpitala jest prowadzić szczegółową dokumentację pobytu pacjenta w placówce, gromadzić wyniki badań, a także raporty z zastosowanych procedur medycznych i przeprowadzonych zabiegów.
Należy tutaj podkreślić, że wgląd w dokumentację medyczną, a także uzyskanie poświadczonej za zgodność z oryginałem jej pełnej kopii jest prawem pacjenta, wynikającym z art. 26 i art. 27 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Placówka służby zdrowia ma obowiązek wydania pacjentowi pełnej dokumentacji.
Jeżeli błąd w sztuce lekarskiej spowodował poważne skutki na zdrowiu pacjenta, który w dodatku ma zastrzeżenia co do rzetelności personelu medycznego o podejrzeniu popełnienia przestępstwa należy zawiadomić prokuraturę. W postępowaniu karnym poszkodowany pacjent ma wówczas prawo skorzystać ze statusu oskarżyciela posiłkowego. Postępowanie karne nawet jeżeli nie doprowadzi do skazania sprawcy, pozwoli na zabezpieczenie dokumentacji medycznej oraz uzyskanie opinii biegłych co do zasadności stawianych zarzutów.
Pacjent poszkodowany na skutek błędu w sztuce lekarskiej ma aktualnie możliwość dochodzenia swoich roszczeń na dwa sposoby.
Pierwszym z nich jest postępowanie przed wojewódzką komisją do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych (tylko w przypadku zdarzeń zaistaniałych po 01 stycznia 2012 roku). Należy wówczas wystąpić z wnioskiem do komisji, która w terminie 4 miesięcy rozstrzyga czy zaistaniało zdarzenie medyczne. W przypadku pozytywnego rozstrzygnięcia komisji, ubezpieczyciel szpitala przedstawia propozycję odszkodowania. W przypadku jej zaakceptowania, poszkodowany zrzeka się dalszych roszczeń związanych z błędem. Rozwiązanie to ma jednak swoje liczne wady, z którymi należy się dokładnie zapoznać podejmując decyzję w kwestii akceptacji.
W przypadku braku akceptacji pacjentowi pozostaje tradycyjny tryb dochodzenia roszczeń wynikający z przepisów kodeksu cywilnego – roszczenia pacjenta w pierwszej kolejności kierowane są do podmiotu ponoszącego odpowiedzialność cywilną za błąd oraz jego ubezpieczyciela, a w przypadku odmowy wypłaty odszkodowania – do sądu.
W sprawach o odszkodowania za błędy medyczne kluczową rolę odgrywają opinie biegłych lekarzy sądowych. W tym przypadku pacjent ma możliwość ustalenia odpowiedzialności na przyszłość za skutki na zdrowiu, które dopiero się ujawnią, czy też przyznania renty wyrównawczej albo na zwiększone potrzeby (leczenie, rehabilitacja, opieka, odpowiednia dieta). Należy również mieć na uwadze, iż ten sposób dochodzenia rozczeń daje pacjentowi prawo do uzyskania pełnego odszkodowania, składającego się z kwoty pieniężnej obejmującej m. in. zadośćuczynienie za krzywdę, zwrot kosztów opieki, zwrot kosztów leczenia i rehabilitacji (w tym wizyt lekarskich, badań diagnostycznych, sprzętu ortopedycznego, zwrot kosztów dojazdów, zwrot utraconych dochodów), bez limitów właściwych dla postępowania przed wojewódzką komisją.
Kancelaria Adwokacka w Łasku adw. Moniki Malinowskiej – Wągrowskiej świadczy pomoc prawną w uzyskaniu należnego odszkodowania i zadośćuczynienia w związku popełnieniem błędu medycznego.
